Boşanma davası açıldığında davacı ve davalının öğrenmek istediği önemli bir husus da hakimin boşanma davasında nelere dikkat edeceği sorusunun cevabıdır. Bu konuda tarafların bazı hususları bilmesi önemlidir. Dava sürecinde hakim, boşanma davasına sebep veren olaylar ve bu olayların evlilikte nasıl meydana geldiği ve yaşandığı, bu olayların oluşumunda tarafların kusuru ve kusur oranı gibi konulara önem verir ve taraflara soru sorabilir.

Boşanma davası hem davalı hem de davacı için gerek maddi gerekse manevi açıdan güç ve yıpratıcı bir süreçtir. Bu nedenle tarafların bu süreçte konunun uzmanı bir avukattan danışmanlık hizmeti almalarında fayda vardır. Hakim, tarafların dava dosyasına sunduğu boşanma sebeplerini inceler ve evlilik birliğinin sarsılıp sarsılmadığı ve devam edip etmeyeceği hususuna dikkat eder. Evlilik birliğinin temelini sarsan olaylarda hangi tarafın kusurlu olduğuna ve kusur derecesine dair değerlendirme yapar. Kusurun gerçekleşip gerçekleşmediği ve derecesi, hangi eşin kusurlu veya daha ağır kusurlu olduğu, boşanma talebinin, varsa maddi ve manevi tazminat taleplerinin sonucunu belirleyeceği için hakim bu hususlara dikkat eder.

Hakim, boşanma sebebi oluşturan olayları aydınlatmak için araştırma yaparak taraflara soru sorabilir. Hakim dava sebebine göre soru soracaktır. Örneğin aldatma sebebiyle açılan boşanma davasında hakim, aldatmanın ne zaman, nerede kiminle yapıldığı, buna ilişkin delil olup olmadığı gibi konularda değişik sorular sorabilir. Görüldüğü gibi boşanma davasında hakim nelere dikkat eder sorusunun birden çok cevabı olabilir. Boşanma davasında ileri sürülen olaylara, delillere, tarafların durumuna ve talep konularına göre hakim gerekli gördüğü hususlara dikkat eder.

Türk Medeni Kanununda, boşanma nedenleri arasında sayılmak suretiyle düzenlemede yer alan ‘hayata kast ve pek kötü veya onur kırıcı davranış, suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme, terk, akıl hastalığı’ gibi sebeplerle görülen boşanma davasında da hakim araştırma ve değerlendirmede bulunur.

Akıl hastalığı sebebiyle açılan boşanma davasında hakim, tarafın akıl hastalığı olup olmadığının tespiti için Adli Tıp Kurumuna sevk ederek rapor alınmasını sağlar. Suç işleme sebebiyle açılan boşanma davasında hakim, tarafın gerçekten suç konusunda herhangi bir mahkumiyet kararı olup olmadığını araştırarak dosyayı tamamlar. Terk sebebiyle açılmış olan boşanma davasında hakim, Medeni Kanunda düzenlenmiş olan terk şartlarının gerçekleşmiş olup olmadığını araştırır. Dava sonunda hakim boşanmaya karar verirse, tarafların 18 yaşından küçük müşterek çocukları varsa velayet hususunu hükme bağlar. Hakim, çocuğun velayetinin hangi tarafa verileceğini hükme bağlarken, çocuğun yararını gözetir ve buna dikkat eder. Örneğin çocuğun bakılması, maddi ve manevi olarak daha iyi bir yaşam sürmesi, ruh sağlığı, eğitimi, arkadaşlarından ve okul çevresinden ayrılmaması gibi hususlara dikkat eder. Çocuk eğer kendini anlatabilecek yaşta ise hakim çocuğa, hangi ebeveynde kalmak istediğini sorar ve fikrini alır. Bu konuda tanık beyanlarını dinler. Hakim Aile Mahkemesi Pedagogundan rapor alınmasına karar verebilir. Hakim sonuçta bütün araştırma konularını tamamladıktan sonra, takdir yetkisini kullanır ve çocuğun velayetinin hangi tarafa verileceğini hükme bağlar.

Çekişmeli boşanma davasında geçimsizlik sebeplerini ve kusuru ispatlamak gerekir. Bu nedenle daha uzun ve karmaşık süreçtir. Çekişmeli boşanma davasında hakim nelere dikkat eder sorunun cevabı birden fazladır. Hakim, boşanma sebebi olarak gösterilen olayların gerçekleşip gerçekleşmediğine, kusura ve kusur derecesine dikkat eder.

Anlaşmalı boşanma davasında hakim nelere dikkat eder sorunun cevabı daha kolay olmaktadır. Hakim tarafların neden boşandığına bakmaya gerek duymamaktadır. Ancak tarafların mahkeme huzurunda boşanmak istedikleri ve bu konuda anlaştıkları hususunda beyanlarını alır. Hakim taraflara boşanma hususunu ve evlilik birliğinin sona ermesinin maddi ve manevi bütün sonuçları konusunda anlaşıp anlaşmadıklarını sorar. Hakim tarafların boşanma isteğinin özgür iradeleriyle gerçekleşip gerçekleşmediğine dikkat eder. Örneğin taraflardan birinin baskı veya tehdit altında boşanmayı kabul etmiş olduğu kanaati oluşursa hakim davayı reddeder.

Anlaşmalı boşanma davasında tarafların dosyaya Anlaşma Protokolü sunmaları en doğru tutum olacaktır. Hakim boşanma protokolüne dikkat eder ve taraflara protokolü kabul edip etmediklerini sorar.