Çapraz sorgu; tüm delillerin iddia ve savunma tarafından ortaya konulup tartışıldığı, tanıkların ve sanığın iddia ve savunma tarafından sorgulandığı, hakimin yalnızca sorulara itiraz edilmesi halinde itirazı değerlendirmek üzere, sorguya dahil olduğu bir sorgulama yöntemidir. Çapraz sorgu Kıta Avrupası Hukuk Sistemi’nde ve Türk Hukuku’nda yer almaz. Anglo-Amerikan Hukuk Sistemi’ne özgü bir sorgulama yöntemidir.
CMK 201. Maddesi ile yasa ile belirlenen kişilere mahkeme başkanı ya da duruşma savcısı aracı olmaksızın doğrudan soru yöneltme hakkı verilmiştir. Yasada belirtilen kişiler, duruşma disiplinine uygun olarak, mahkeme başkanı ya da duruşma savcısının müdahalesi olmaksızın duruşmaya çağrılan kişilere soru sorabilme hakkına sahiptir.
Doğrudan Soru Sorma Hakkına Sahip Olan Kişiler
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda doğrudan soru sorma hakkı bulunan kişiler belirtilmiştir. Bu kapsam dışında kalanlar doğrudan soru sorma hakkını kullanamazlar. Hakim bu türden davranışları ile duruşma disiplinini bozan kişileri duruşma salonundan çıkartma hakkına sahiptir.
CMK201/1:
“Cumhuriyet savcısı, müdafi veya vekil sıfatıyla duruşmaya katılan avukat; sanığa, katılana, tanıklara, bilirkişilere ve duruşmaya çağrılmış diğer kişilere, duruşma disiplinine uygun olarak doğrudan soru yöneltebilirler.”
Doğrudan soru sorma hakkı tanınanlar:
- Cumhuriyet Savcısı
- Müdafii
- Vekil sıfatıyla duruşmaya katılan avukat olarak sıralanmıştır.
Doğrudan Soru Sorulabilecek Kişiler
Duruşma salonunda bulunan herkese doğrudan soru sorulması mümkün değildir.
CMK 201/1 (2.cümle):
“Sanık ve katılan da mahkeme başkanı veya hâkim aracılığı ile soru yöneltebilir. Yöneltilen soruya itiraz edildiğinde sorunun yöneltilmesinin gerekip gerekmediğine, mahkeme başkanı karar verir. Gerektiğinde ilgililer yeniden soru sorabilir.”
Doğrudan soru sorulabilecek kişiler:
- Sanık
- Katılan
- Tanıklar
- Bilirkişiler
- Duruşmaya çağrılmış kişilerdir.
Sanık ve Katılanın Doğrudan Soru Sorabilme Hakkı
Sanık ve katılana doğrudan soru sorma hakkı tanınmamıştır. Sanık ve katılan tanıklara, bilirkişilere ya da duruşmaya çağrılan diğer kişilere, mahkeme başkanı veya yargıç aracılığı ile soru sorabilmektedir. Yöneltilen soruya itiraz edildiğinde sorunun yöneltilmesinin gerekip gerekmediğine mahkeme başkanı karar vermektedir.
Uygulamada Doğrudan Soru Sorma Hakkı
Doğrudan Soru Sorma hakkının hukukumuzda tümüyle işlerliğini kazandığını söylemek mümkün değildir. Uygulamada, yargıçların sorulara müdahale ettiği, sorulara ilişkin fikir beyan ettiği, soru ve cevapların tutanağa geçirilmediği görülmektedir. Ceza hukukunda maddi gerçeğin ortaya çıkarılması bakımından önem taşıyan doğrudan soru sorma hakkının etkin biçimde kullanılabilmesi, ceza muhakemesinin sağlıklı bir şekilde ilerlemesine ve müdafiinin etkin bir rol oynamasına yardımcı olacaktır.